“Wicked problems zijn dagelijkse kost”

Datum: 4 mei '23

Wicked problems in de publieke gezondheid zijn aan de orde van de dag. Gezondheidsproblemen worden steeds complexer en vragen een domein overstijgende aanpak. We spraken met Patricia Senden, senior beleidsadviseur Kennis en Innovatie bij GGD Zuid-Limburg, over hoe zij omgaat met deze dagelijkse uitdaging.

Tekst Lie Kietselaer

Patricia Senden werkt sinds 1998 in diverse functies bij de GGD Zuid Limburg en per januari 2023 als senior beleidsadviseur Kennis en Innovatie. “Onze gezondheidsproblemen worden groter en we zien meer ongelijkheid. Mensen uit aandachts- en achterstandswijken hebben meer (gezondheids)problemen dan mensen met een modaal inkomen. Ook is het voor hen lastiger om uit die neerwaartse spiraal van armoede te komen. Eigenlijk is dit een van de grote problemen in Nederland”, vertelt Patricia.

Op 3 februari 2023 ondertekende de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en GGD GHOR Nederland het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) om deze ongelijkheid tegen te gaan. Het akkoord omvat afspraken over het bereiken van een gezonde generatie in 2040: weerbare, gezonde mensen die opgroeien, leven, werken en wonen in een gezonde leefomgeving met een sterke sociale basis.

Complexe vraagstukken

Heel mooi zo’n akkoord, maar hoe zorg je dat dit werkt? “Er is geen blauwdruk voor de uitwerking van dit akkoord. Er is niemand die zegt hoe het moet. Aan mij, en mijn collega’s van de 25 GGD’en de taak om onze kennis en adviesfunctie over preventie aan te bieden en in te zetten voor en met de 342 gemeenten en te vertalen naar de praktijk. Dit is wel een mooi voorbeeld van de complexe vraagstukken waar we tegenwoordig mee te maken hebben. Met dit wicked problem ben ik de komende 10 jaar wel zoet”, zegt Patricia.

Voor Patricia zijn deze complexe vraagstukken dus dagelijkse kost. Twaalf jaar geleden volgde Patricia de Master Public Health bij de NSPOH. Hier leer je maatschappelijke ontwikkelingen en wetenschappelijke inzichten vertalen naar beleidsadviezen en intersectorale aanpakken. “Er verandert veel in twaalf jaar dus toen ik de Leergang Toekomstgerichte Publieke Gezondheid voorbij zag komen, wist ik meteen dat ik deze wilde volgen. Het is eigenlijk een light variant op de Master Public Health. Een opfriscursus”, zegt Patricia.

Casus: schoolverzuim primair onderwijs

Tijdens de zevendaagse Leergang Toekomstgerichte Publieke Gezondheid ga je aan de slag met zelf ingebrachte wicked problems. “Mijn werkgroep ging over gezondheidsproblemen en complexe ongelijkheid.  Als je in armoede leeft heb je ook ongelijke kansen qua gezondheid. Wat betekent opgroeien in armoede? Vanuit dit brede probleem zoomden we steeds verder in en kwamen we uiteindelijk bij een heel concreet probleem: (ongeoorloofd) schoolverzuim in het primaire onderwijs. Een kind dat vaak verzuimt van school, staat al 2-0 achter”, zegt Patricia. Na het vaststellen van het probleem is de groep gaan praten met verschillende belanghebbenden uit de praktijk, zoals een schooldirecteur, jeugdarts en beleidsmedewerker. Aan de hand hiervan maakten zij een krachtenveldanalyse.

Maatjesproject

Uit de brainstormsessies kwam een ‘maatjesproject’ naar voren als een mogelijke oplossing. MBO-studenten die schoolverzuimers uit het primair onderwijs begeleiden. “De MBO-student gaat samen met de schoolverzuimer kijken wat die nodig heeft om weer geactiveerd te worden. Waar slaat de leerling op aan? Wat sluit aan bij de belevingswereld van de leerling? Samen maken ze een plan om diens dromen te realiseren. Wij zijn van mening dat iemand door een positieve benadering lekker in zijn vel gaat zitten en met een doel voor ogen ook weer naar school wil”, legt Patricia uit. “De MBO-student krijgt op diens beurt weer studiepunten voor het begeleiden van schoolverzuimers.” De deelnemers uit de werkgroep hebben allemaal een andere achtergrond. “Er ontstaat een bepaalde dynamiek. Iedereen kijkt vanuit een andere bril naar het probleem. Een jeugdarts kijkt heel anders dan een beleidsmedewerker.”

Tips voor werken met complexe vraagstukken

Wat is nu het allerbelangrijkste volgens Patricia om te onthouden als je met complexe vraagstukken werkt?  “Neem de tijd om na te denken. Bekijk het probleem van alle kanten voordat je gaat handelen. Het is vaak moeilijk om de tijd te nemen, maar het is essentieel om het probleem goed te analyseren en van verschillende kanten te bekijken. Daarnaast: vier je successen. Niet als je over tien jaar je doel hebt bereikt, maar juist de kleine successen. Een nieuwe samenwerking met een ketenpartner of die bijeenkomst met buurtbewoners die goed is verlopen, is ook het vieren waard. Zeker als je met een breed samengestelde werkgroep werkt – zo leer je elkaar kennen en waarderen!”

Wil je meer leren over het werken met wicked problems? Meld je dan aan voor de online  informatiebijeenkomst over de zevendaagse Leergang toekomstgerichte publieke gezondheid van de NSPOH.