Binnen het onderwijs van de NSPOH gebruiken we steeds meer beeld- en geluidsmateriaal. Hierbij moeten we rekening houden met regelgeving zoals het auteursrecht, AVG, Wet bescherming persoonsgegevens en de archiefwet. Tijdens het onderwijs wordt vaak gebruik gemaakt van presentaties: powerpoints, prezi of andersoortig. Het kan zijn dat er tabellen, grafieken, illustraties of foto’s worden getoond afkomstig uit boeken, websites of ander materiaal.
Foto’s die je vindt op het internet, bijvoorbeeld via Google, mag je niet zomaar gebruiken. Een foto is namelijk altijd intellectueel eigendom van de maker. Er zijn ook situaties waarin je zonder toestemming van de auteur wel een foto, illustratie of film mag overnemen. Op grond van het citaatrecht mag je een beeld gebruiken als er een duidelijk functioneel verband is met jouw publicatie. Denk hierbij aan boekbesprekingen of wetenschappelijke artikelen. Ook moet je de bronvermelding gebruiken. Het beeld moet bovendien kleiner worden geplaatst dan het origineel. Wat nu precies een relevante publicatie is, dat is lastig te zeggen. Een beeld dat alleen gebruikt wordt ter illustratie van een artikel, valt niet onder het beeldcitaatrecht. Toestemming is dan wel nodig. Het publiceren van foto’s en video’s mag enkel geschieden op basis van toestemming.
In principe wordt materiaal waarvoor geen toestemming voor wordt voor verleend direct vernietigd na afloop. Dit is de verantwoordelijkheid van docent/opleider/deelnemer.
In principe mag je een foto alléén gebruiken als je toestemming hebt gekregen van de maker. Tenzij:
Welke foto’s mag je dan wél gebruiken? En hoe vind je die? Daarvoor moet je op zoek naar rechtenvrije foto’s. De makers hebben dan vooraf aangegeven dat anderen de foto’s mogen gebruiken. Er zijn verschillende websites waar je rechtenvrije foto’s op het web kunt vinden. Bijvoorbeeld op:
Je mag als docent afbeeldingen en dergelijke vertonen zonder dat daarvoor vooraf toestemming wordt gevraagd, mits dit gebruik het onderwijs dient en het gebruik beperkt blijft tot 25 beelden en (zo mogelijk) de maker en de bron van het beeld wordt vermeld.
Je mag niet meer dan 25 beelden uit dezelfde bron gebruiken. Maximaal 5 foto’s mogen hierbij van dezelfde maker afkomstig zijn. Ook mag je de beelden niet zonder bronvermelding gebruiken.
TIP: in een presentatie hoef je de maker en bron van een beeld niet bij het beeld zelf te noemen, maar kun je volstaan met een opsomming van makers en bronnen aan het begin of einde van de presentatie.
Het is toegestaan om een video(-fragment) vanaf internet of een film te tonen, indien dit noodzakelijk is voor het onderwijs. Deze mag zijn opgenomen van tv. Ook muziek mag worden afgespeeld, indien dat het onderwijs dient. Het is niet de bedoeling tijdens een pauze video te tonen of muziek af te spelen.
Wanneer er voor onderwijsdoeleinden gefilmd wordt hebben alle herkenbaar in beeld gebrachte personen het recht om vooraf te weten dat ze gefilmd worden, waarvoor en wat er met de beelden gaat gebeuren. Naast het kenbaar maken van de doelen hebben personen het recht om te weten wie toegang heeft tot de beelden en hoe(lang) beelden bewaard worden. De algemene regel is: wordt het beeldmateriaal bewaard, dan moet toestemming gevraagd worden. Voor opnames in de les ten behoeve van het reflecteren op en beoordelen van vaardigheden hoeft geen schriftelijke toestemming gevraagd te worden wanneer dit materiaal na de les meteen vernietigd wordt.
