Jeugdgezondheidszorg Kennemerland registreert sinds eind 2023 de redenen waarom zwangeren niet kiezen voor de maternale kinkhoestvaccinatie. “Als we weten waarom ze niet voor de prik kiezen, kunnen we daarop inspelen,” legt jeugdarts en aios M+G 2e fase Libertje Bosma uit. Redenen zoals ‘ik wist het niet’, ‘ik was het vergeten’ en ‘ik vond het niet nodig’ worden vaak genoemd.
De maternale kinkhoestvaccinatie werd eind 2019 in Nederland ingevoerd om pasgeborenen vanaf hun geboorte te beschermen tegen kinkhoest. In Zuid en Midden Kennemerland, waar het onderzoek plaatsvond, ligt de gemiddelde vaccinatiegraad op 77,2 procent, maar bij jonge en/of laagopgeleide ouders is dit cijfer opvallend lager. Bekijk de cijfers hier.
Het onderzoek is een samenwerking tussen Jeugdgezondheidszorg Kennemerland en de Academische Werkplaats Jeugd en Gezondheid van het Amsterdam UMC en werd uitgevoerd door Nola Duijff (VU, stagiair), dr. Libertje Bosma (JGZ Kennemerland), dr. Sumayah Vandenbussche, Jasmijn van Heijst MSc en dr. Mariëtte Hoogsteder (Amsterdam UMC).
Het onderzoeksteam wilde niet alleen weten welke zwangeren zich niet laten vaccineren, maar vooral ook waarom. Met deze antwoorden gaan ze aan de slag. Bosma: “We merkten dat zwangeren niet altijd goed geïnformeerd waren of simpelweg vergaten een afspraak te maken. Dit zijn redenen waar we direct iets mee kunnen.” Ook voor de groep met prikangst ziet de jeugdarts mogelijkheden. Praktische redenen als het ontbreken van een afspraakmogelijkheid op een passend tijdslot of passende locatie werden niet genoemd.
Voor ouders die bewust besluiten de vaccinatie niet te nemen, ziet Bosma andere onderliggende vragen, zoals: baseren deze zwangeren zich op de juiste informatie? Een van de andere uitdagingen ziet ze in het feit dat de JGZ vaak niet weet wie zwanger is. “Het is de verloskundige die de zwangeren begeleidt en informeert over de prik, maar zij moet dit zonder extra tijd of financiële middelen doen,” vertelt de jeugdarts.
Om met deze kennis gezamenlijk de vaccinatiegraad te verhogen wil Bosma graag in gesprek met verloskundige samenwerkingsverbanden. “Hoe kunnen wij samen de zwangeren van de juiste informatie voorzien, zodat zij een goed geïnformeerde keuze kunnen maken?”, licht Bosma toe. De JGZ-professionals willen hierbij de verloskundig zorgverlener ontlasten. Binnen de JGZ worden namelijk al dagelijks gesprekken gevoerd over vaccineren, terwijl het voor verloskundigen nog relatief nieuw is.
Daarnaast ziet Bosma een rol voor de JGZ-professional in de begeleiding van zwangeren met vragen en twijfels. “Het is juist belangrijk om met deze groep in gesprek te gaan, zodat ze hun vragen kunnen stellen zonder dat dit betekent dat ze meteen de prik krijgen.” Om deze zwangeren te bereiken is een andere manier van samenwerken nodig. Bosma en collega’s van JGZ Kennemerland gaan daarom in overleg met de verloskundig zorgverleners in de regio.
De opleiding arts M+G benadrukt dat je als sociaal geneeskundige oog hebt voor maatschappelijke ontwikkelingen die raken aan de volksgezondheid en verder kijkt dan de eigen spreekkamer. “Ik vind het mooi dat je door een relatief simpele aanpassing in registreren, relevante informatie kunt verzamelen die je kunt gebruiken om gezondheidswinst te behalen”, zegt Bosma.
Het grotere doel is het verhogen van de vaccinatiegraad en het voorkomen dat baby’s onnodig in het ziekenhuis belanden of zelfs overlijden. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland blijft de redenen voor het niet vaccineren aankomend jaar registreren en voegt de redenen om wél te vaccineren hieraan toe om nog meer inzicht te krijgen en mogelijke kansen op verbeteringen te vinden.
Wil je meer weten over dit onderzoek? Neem contact op met Libertje Bosma via jgz@jgzkennemerland.nl.
71 procent van de ouders stopt eerder met het geven van borstvoeding dan ze hadden gehoopt. Dat blijkt uit onderzoek van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid in opdracht van het Voedingscentrum. Twee derde van deze ouders was hierover teleurgesteld. “Van dat cijfer zijn we erg geschrokken”, zegt lactatie- en jeugdverpleegkundige Joanneke van der Marel. Ze geeft professionals in de sociale geneeskunde daarom uitleg en tips over hoe ze ouders kunnen ondersteunen bij het bereiken van hun doelen.
Wil je als JGZ-professional leren hoe je ouders kunt ondersteunen en werken aan gespreksvoering? Lees dan meer over de module Borstvoeding – verdieping voor de JGZ.
Waar liggen de kansen voor AI binnen sociale geneeskunde, en wat zijn de mogelijke gevaren? Tijdens de NSPOH Midzomerdag spraken experts uit verschillende vakgebieden hierover. Steeds vaker worden algoritmen, statistieken en data gebruikt om beslissingen te nemen. Dit kan veel waardevolle inzichten opleveren, ziet kunstenaar en data expert Julia Janssen. “We moeten alleen niet vergeten dat data bepaalde vooroordelen kunnen bevatten”, licht ze toe.
Techniekfilosoof Joris Krijger vult aan: “AI werkt met datasets die bekend zijn, en dat is vaak data over mannen. In dat geval wordt data over vrouwen dus niet voldoende meegenomen.” Datawetenschapper Daniel Kapitan en AI-consultant Freya Liemburg geven professionals in de sociale geneeskunde tools om veilig met kunstmatige intelligentie aan de slag te gaan.
Daarnaast beantwoorden Sander Duivestein, Raoul Hermans en Philip de Rijk vragen als: Hoe wordt AI al ingezet in de zorg? Waar moeten we op letten bij het gebruik ervan? En welke mogelijkheden biedt het? Bekijk het hier.
Als professional binnen de publieke gezondheid werk je vaak aan ingewikkelde vraagstukken die domeinoverstijgend zijn: wicked problems. Maar als je een kansrijke aanpak vindt, begint de uitdaging pas echt: hoe krijg je bestuurders mee zodat je met je aanpak aan de slag kunt? Public health professional Angela Vos pitchte jarenlang plannen vanuit de GGD en het RIVM aan bestuurders en geeft tips. “Maak het persoonlijk, geef een concreet haakje en vraag niet om geld.”
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Pitches van professionals zijn inhoudelijk vaak goed onderbouwd met cijfers en onderzoek, ziet Vos. Toch denkt ze dat er veel winst te behalen is. In de leergang Toekomstgerichte publieke gezondheid voorziet ze als panellid pitches van feedback. Docent en coördinator van de leergang Etske Kroon benadrukt daar het belang van. “Als je bestuurders niet meekrijgt met jouw plan, heb je niets aan de gevonden oplossingsrichting.”
Vos ziet dat je indruk kunt maken door vanuit je eigen drijfveren en gevoel te vertellen waarom een wicked problem aangepakt moet worden. “Maak duidelijk waarom een onderwerp voor jou belangrijk is in plaats van het te houden bij cijfers en onderzoeken. Jouw persoonlijke passie blijft bestuurders bij”, legt ze uit.
Zo was er een jeugdarts die zelf al samenwerkte met een schoolcoach en het plan oppakte om dit soort samenwerkingen te stimuleren bij scholen, herinnert docent Kroon zich. Deze jeugdarts zag dat veel leerlingen behoefte hebben aan een aanspreekpunt op school, maar dat dat niet altijd een psycholoog hoeft te zijn. Door krachten te bundelen, kunnen leerlingen met mentale problemen nu laagdrempelig geholpen worden. “Voor sommigen is dat genoeg”, licht Kroon toe. “Door haar bevlogenheid lukte het om haar enthousiasme op bestuurders over te brengen.”
Bij een ingewikkeld vraagstuk is het belangrijk om met een concreet begin te komen, tipt Vos. Dat lukt alleen als je de tijd hebt genomen om het wicked problem te ontrafelen. “Je hoeft daarbij niet het hele probleem te ontleden, maar het gaat erom dat je nieuwe inzichten krijgt en dat je daarmee een stukje van de wickedness ontwart.”
Een concreet voorbeeld daarvan zagen Vos en Kroon bij een groep deelnemers die de mentale gezondheid van jongeren als wicked problem koos. Deze groep wil buurt- en sportcoaches stimuleren om het gesprek met jongeren over mentale gezondheid aan te gaan. “De coaches zijn daar in principe niet voor getraind, maar door juist aan hen handvatten te geven, combineer je het fysieke met het mentale welzijn”, licht Kroon toe. “Dit is slechts een klein haakje om het grotere vraagstuk op te lossen, maar voor bestuurders is het een concrete nieuwe oplossingsrichting.”
Vos wil professionals oproepen om de groepen waarover het gaat bij de casus te betrekken. Veel deelnemers komen, zoals in het voorbeeld van de sport- en buurtcoaches, met oplossingen die door een andere groep uitgevoerd moeten worden. Door deze coaches/ schoolmentoren/huisartsen te betrekken bij de uitwerking van het plan, gooi je het niet zomaar over de schutting en krijg je juist veel nuttige input, legt Kroon uit. “Je verhaal wordt er niet alleen sterker door, zij hebben ook weer een andere visie op het probleem.”
En dat geldt ook voor de groep voor wie je een probleem wil oplossen. Heb je het over een bepaalde wijk: ga daar dan heen en ga met bewoners in gesprek. Soms denk je dat je kennis hebt over problemen die zich daar voordoen, maar blijkt jouw visie niet te kloppen als je met hen in gesprek gaat.
Het politieke landschap is gepolariseerder dan ooit en met het ravijnjaar 2026 in aantocht moeten er nieuwe keuzes gemaakt worden, vindt Vos. “Als het binnen de huidige oplossingsmogelijkheden had gekund, dan was het probleem al opgelost. Dus je mag best naar ‘out of the box’ oplossingen kijken”, legt ze uit. Als professional kun je vanuit de opgave kijken en dan kiezen voor een aanpak die het verschil maakt. “Daar moet je dan zelf natuurlijk ook voor durven en kunnen gaan.”
Dus: wil je gaan voor het verkleinen van gezondheidsverschillen, durf dan ongelijk beleid in te zetten, vult Kroon aan. Dit gebeurt nu nog weinig, ziet ze. Zo kan een gemeente beslissen om speeltuinen te vernieuwen met als doel kinderen stimuleren om buiten te spelen. Nu worden dan meestal alle speeltuinen aangepakt, terwijl mensen in rijke wijken vaak al een tuin hebben en hun kind al naar een sportvereniging gaat. “Je kunt hier impact maken door juist alleen in de arme wijken te investeren”, legt Kroon uit.
Tot slot een praktische tip: Begin je pitch niet met het vragen om een zak geld. Het gaat erom dat je een visie over brengt, licht Vos toe.
Zo ziet Kroon dat sommige professionals hun pitch beginnen met uit welke potjes ze het geld willen gaan halen. Wat haar betreft is dat pas later van belang. “Zorg eerst dat je bestuurders mee krijgt met jouw visie en ideeën. Als ze enthousiast zijn, wordt het geld vaak wel gevonden. Ook al is dat niet altijd makkelijk in tijden van bezuinigingen.”
Vind je het interessant om met een zelfgekozen wicked problem binnen de publieke gezondheid aan de slag te gaan? Lees dan meer over de leergang Toekomstgerichte publieke gezondheid of neem direct contact op met coördinatoren Astrid de Graaf en Etske Kroon via a.degraaf@nspoh.nl.
Er is een tekort aan artsen in de publieke gezondheidszorg dus extra aandacht voor dit vakgebied komt als geroepen tijdens deze European Public Health Week. Aios maatschappij en gezondheid (M+G) Karin Apperloo-Swiersema deed onderzoek naar de keuze van studenten geneeskunde voor dit specialisme en roept professionals op om van zich te laten horen. “Ga in op een uitnodiging voor een podcast, artikel of deel zelf je verhaal, want zo komen studenten in aanraking met de publieke gezondheidszorg.”
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Jeugdarts Karin Apperloo-Swiersema doet tijdens haar opleiding tot Arts M+G kwalitatief onderzoek naar de keuze van studenten geneeskunde voor dit vakgebied. Daarbij kijkt ze naar welke elementen een rol spelen bij studenten die de opleiding overwegen te kiezen. Een opvallend resultaat is dat die keuze vaak berust op toevalligheden. “Respondenten uit dit onderzoek vinden dat het aanbod sociale geneeskunde in het curriculum erg beperkt is. Hun interesse wordt uiteindelijk gewekt door bijvoorbeeld een gesprek met een arts, een verhaal of een podcast.”
Zo werd een aflevering van de podcast KoffieCo meerdere keren genoemd als startpunt voor de verdieping in de publieke gezondheid. “Ik had zelf wel van de podcast gehoord, maar de invloed daarvan heb ik onderschat. Hiermee zie je dus hoe belangrijk het is om op een uitnodiging in te gaan.”
Het werk van een arts M+G spreekt volgens Apperloo-Swiersema niet altijd tot de verbeelding. Deze artsen kunnen namelijk binnen verschillende organisaties werken en de inhoud van het werk kan per professional verschillen. Dit maakt het voor studenten soms lastig om een beeld te vormen van wat het vak precies inhoudt.
Zelf vindt ze juist die afwisseling in het werk interessant. “Ik zie mensen als jeugdarts in mijn spreekkamer één op één, maar ben daarnaast ook met het collectieve belang bezig.” Zo zit Apperloo-Swiersema met gemeenten aan tafel om het belang van preventie en de rol van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) daarin te benadrukken. Maar ook om bepaalde cijfers en trends te duiden en dit voor gemeenten sprekender te maken aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk. “Soms signaleer je iets in de spreekkamer, waarna je ziet dat een bepaald risico voor een hele wijk geldt. Dan kun je samen impact maken.”
Jeugdarts en aios (M+G) Karin Apperloo-Swiersema
De publieke gezondheidszorg is in beweging en wordt volgens de jeugdarts alleen maar belangrijker door de kanteling in de zorg die steeds meer richting preventie zal moeten gaan. Dat is ook te lezen in het Gezond en Actief Leven Akkoord dat o.a. gemeenten en GGD’en samen opstelden.
Als arts M+G houd je je bezig met dilemma’s die nu in de maatschappij spelen zoals bijvoorbeeld de dalende vaccinatiegraad, gezonde leefstijl en klimaatverandering en de daarbij komende problemen. “Ontzettend belangrijke en interessante thema’s en de rol die artsen M+G hierin spelen mag veel bekender worden bij studenten Geneeskunde.”
Heb jij interesse om te gaan werken in de publieke gezondheidszorg? Neem een kijkje bij de opleidingen van NSPOH.
Arts medische milieukunde Nora van Gaal vertelt in een interview aan Trouw over de verbinding tussen mens en natuur in het gebruik van pfas en pesticiden. “Pfas verdwijnt niet meer. We hebben die milieuvervuiling al veroorzaakt, dus we moeten verder gaan dan alleen het gebruik stoppen. We moeten ook kijken naar herstel van het systeem.”
Voor NSPOH vertelt Van Gaal over de effecten van klimaatverandering op onze gezondheid. “Als we de gezondheidseffecten van klimaatverandering en de ecologische crises in Nederland bekijken dan zien we dat dit iedere arts in de sociale geneeskunde zal treffen.”
Bekijk de video hier
Steeds meer mensen ervaren stress door hun werk, blijkt uit cijfers van arbodienstverleners ArboNed en HumanCapitalCare. Bijna een kwart van al het verzuim in 2023 was het gevolg van langdurige stressgerelateerde klachten.
Eind maart adviseerden het RIVM en TNO daarom het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aanvullend beleid te ontwikkelen om deze negatieve invloed op werkstress te voorkomen. Stress is een groot maatschappelijk probleem, de NSPOH biedt bij- en nascholingen aan voor zorgprofessionals om hiermee om te gaan in de spreekkamer.
Tekst gaat verder onder de afbeelding
In een rapport lieten RIVM en TNO weten dat ze verwachten dat het aantal mensen dat stressklachten heeft door werk, de komende 20 jaar verder toeneemt. Dat heeft meerdere oorzaken. Zo neemt de druk op werknemers toe als gevolg van tekorten op de arbeidsmarkt, vergrijzing en een toenemende groep mantelzorgers. Maar ook flexibele contracten, de ontwikkelingen rondom kunstmatige intelligentie en prestatiedruk spelen een rol in de toenemende stress.
Lees hier het hele rapport: De impact van maatschappelijke ontwikkelingen op de ‘psychosociale arbeidsbelasting’ van werkenden.
Als je stress herkent bij cliënten ga je er anders naar kijken. In de module Stress bespreekbaar maken in de spreekkamer leer je dat te doen en ga je je eigen stressreactie herkennen. Er worden handvatten gegeven om het gesprek aan te gaan en samen met een trainingsacteur wordt daarin geoefend.
Schrijf je nu in voor de module op 13 mei.
NSPOH introduceert een nieuwe vorm van onderwijs; online en in de avond. De NSPOH Avondacademie schoolt je in anderhalf uur bij over een actueel thema in de sociale geneeskunde. “Als team bij- en nascholing voelen we de behoefte om snel te reageren als er iets in de wereld speelt dat relevant is voor onze professionals”, licht projectcoördinator Vera van Rijn toe.
(tekst gaat verder onder afbeelding)
Met deze geaccrediteerde (2 punten) online scholing gaat het team de uitdaging aan: snel onderwijs ontwikkelen dat inspeelt op de actualiteit. Ze komen nu al vaak thema’s tegen waarbij je snel iets in de markt wil zetten. “Daar is op zo’n moment ook echt behoefte aan vanuit het werkveld”, benadrukt Van Rijn. “Onderwijs ontwikkelen op een moment dat iets actueel is, kan wel, maar duurt lang. Met dit concept kunnen we meteen aan de slag.”
De NSPOH Avondacademie is bedoeld voor alle professionals werkzaam in de sociale geneeskunde. De invulling van het onderwijs is afhankelijk van het thema. Voor de eerste editie is gekozen voor een rondetafelgesprek met de docenten en een gespreksleider, na het gesprek aan tafel gaan deelnemers vanuit verschillende disciplines samen met een opdracht aan de slag. “Vaak ben je alleen met je eigen vakgebied bezig, terwijl het juist mooi is om te zien hoe andere professionals ergens mee omgaan”, vindt Van Rijn. “Daar kun je veel van leren omdat gezondheidsproblemen groter zijn dan je eigen hokje.”
De eerste editie is inmiddels gepland op 4 juni en gaat over Planetary Health. Docenten Ernst Jurgens (bedrijfsarts) en Nora van Gaal (aios 2e fase M+G) bespreken hoe de gezondheid van mens en planeet met elkaar verbonden zijn. Wil je weten hoe jij hier als professional een positieve bijdrage aan kan leveren? Schrijf je nu in.
Voor de volgende edities wordt al druk nagedacht over onderwerpen, maar het team staat ook open voor input van deelnemers. “Hoe leuk is het om hen de kans te bieden om ook te doceren over een actueel thema”, benoemt Van Rijn. “Een aios bijvoorbeeld die een onderzoek heeft gedaan of een prijs heeft gewonnen.” Lever je dus zelf een bijdrage aan een actueel gezondheidsthema of heb je een ander goed idee voor deze scholing? Mail dan naar bns@incompany.nl.
| Voor wie | Alle professionals werkzaam in de publieke- en arbeidsgezondheidszorg. Artsen, verpleegkundigen en andere professionals werkzaam in de sociale geneeskunde. |
| Data | Eerste editie over Planetary Health op 4 juni van 19.30 uur tot 21.00 uur. |
| Locatie | Online |
| Kosten | € 60 |
| Accreditatie | 2 accreditatiepunten |
| Inschrijven | Klik hier |
